Alergie oczu – narastający problem XXI wieku

W ostatnich latach różnego rodzaju alergie przybrały masową skalę. Niemal w każdej rodzinie można znaleźć osobę uskarżającą się na podobne problemy. Kto jest najbardziej podatny na tę dolegliwość?

Lek. med. Mariola Bawer: - Zachorowalność jest wypadkową dwóch czynników. Pierwszy to osobnicza wrażliwość, w tym czynniki genetyczne. Wywołuje on objawy atopii i chorób alergicznych we wczesnym okresie życia, czyli do ok. 25. roku życia. Dziedziczenie jest wielogenowe, co oznacza, że dziecko może być podatne na inne alergeny niż na przykład matka i mieć inne symptomy. W później okresie życia na znaczeniu zyskuje wpływ środowiskowy. Są to, m.in. chemiczne zanieczyszczenia jak smog, spaliny, ale też naturalne składniki jak pyłki drzew czy krzewów – zależy to od postaci schorzenia.

Z pewnością alergiczne choroby oczu można uznać za problem społeczny XXI wieku. Około 25 proc. populacji ma problemy z alergią, z tego 80 proc. już przed 30. rokiem życia. To narastająca krzywa, która ciągle pnie się do góry.

Jak objawiają się alergie? Czy to tylko takie powierzchowne objawy jak pieczenie, czy swędzenie, czy też symptomy mogą mieć długotrwałe skutki?

Narząd wzroku może być miejscem schorzeń zarówno ostrych jak i przewlekłych, wywołujących dolegliwości i uczucie dyskomfortu na co dzień. Objawy to chociażby łzawienie, pieczenie, światłowstręt, obrzęk powiek. Co więcej, niektóre z postaci alergicznych, które dotyczą rogówki, a nie tylko spojówki, mogą trwale zmniejszać ostrość wzroku. W przebiegu alergicznego zapalenia spojówek często może dochodzić do destabilizacji filmu łzowego. Nierzadko dolegliwości są także powiązane z zespołem suchego oka.

Kiedy nie powinniśmy lekceważyć tego przykładowego swędzenia oka tylko zgłosić się do specjalisty?

Profesjonalnej pomocy należy szukać w momencie, gdy objaw czerwonego oka utrzymuje się przez kilka dni, a dolegliwości nie ustępują, ani się nie zmniejszają. Taka sytuacja wymaga konsultacji, aby sprawdzić, czy to jedynie stan zapalny, alergia, czy inne schorzenia, które dają zbliżone symptomy.

Jak wygląda proces leczenia alergii oka?

Postępowanie zależy od postaci alergicznej choroby oczu, a mamy ich aż siedem rodzajów. Ostre alergiczne zapalenie spojówek może wystąpić u osób w każdym wieku w wyniku dostania się do worka spojówkowego dużej ilości alergenu, którym może być z zasadzie wszystko. Najczęstszą chorobą alergiczną jest z kolei sezonowe alergiczne zapalenie oczu, które stanowi ok. 25-50 proc. wszystkich przypadków alergii ocznej). Zaczyna się z reguły w wieku 7-14 lat, a wywołują ją pyłki roślin wiatropylnych (trwa, chwastów, drzew). U większości osób objawy oczne współwystępują z katarem siennym. Następny rodzaj to przewlekłe alergiczne zapalenia spojówek - występują rzadziej niż sezonowe, najczęściej ujawniają się w dzieciństwie i towarzyszą innym chorobom alergicznym jak astma oskrzelowa. Alergenami może być sierść zwierzaków, roztocza kurzu domowego, grzyby, pleśnie. Objawy zaostrzają się jesienią i zimą, kiedy aktywność alergenów wzrasta. Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki to natomiast przewlekła ciężka choroba alergiczna narządu wzroku, która zaczyna się u dzieci przed 10 rokiem życia, a chłopców dotyczy trzy razy częściej niż dziewczynek. U tych osób często stwierdza się występowanie atopii w wywiadzie rodzinnym, często współistnieją także inne choroby atopowe. Choroba powoduje duże dolegliwości, a na skutek zaatakowania rogówki może doprowadzić do trwałego pogorszenia ostrości wzroku.

Na tym jednak choroby alergiczne oczu nadal się nie kończą. Jakie jeszcze ich rodzaje mogą stać się udziałem naszym lub naszych bliskich?

Należy wspomnieć o atopowym zapaleniu rogówki i spojówek, które występują u osób chorujących na atopowe zapalenia skóry. Zmiany w narządzie wzroku pojawiają się po kilku latach od wystąpienia tej choroby, a szczyt zachorowalności przypada na okres między 30. a 50. rokiem życia. Najgroźniejszym powikłaniem są owrzodzenia rogówki, które mogą prowadzić do jej zmętnienia, na stałe pogarszając widzenie. Trzeba pamiętać również o olbrzymiobrodawkowym zapaleniu spojówek, które wynika z nadwrażliwości nabłonka i spojówki na drażnienie ciałem obcym, np. miękkimi soczewkami kontaktowymi czy szwami po zabiegu. W takich sytuacjach należy rygorystycznie przestrzegać higieny oczu i czasu noszenia soczewek.

Ostatni już rodzaj to kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki, które pojawia się w 2-3 doby po ekspozycji na czynnik zewnętrzne, m.in. środki kosmetyczne, detergenty, leki, środki konserwujące.

Jak wygląda diagnostyka przy alergiach oczu?

Należy zgłosić się do lekarza okulisty, który ogląda oko w lampie szczelinowej i na podstawie objawów sprawdza, co dzieje się w oku. W razie potrzeby współpracuje z lekarzem alergologiem, dermatologiem, czy nawet pulmonologiem włączając wspólnie ustalone leczenie. Myśląc o alergii, należy mieć na uwadze cały organizm, stąd konieczność interdyscyplinarnego podejścia do problemu.

A jak przebiega proces leczenia? Na jaką drogę pod opieką specjalisty powinien przygotować się pacjent?

Leczenie możemy podzielić na kilka grup. Pierwsza z nich to leczenie niefarmakologiczne. Warto wiedzieć, że skuteczna profilaktyka redukuje zużycie leków o ok. 40 proc. Na czym to polega? Należy trzymać ręce z dala od oczu, nie pocierać ich, ale za to przepłukiwać worek spojówkowy preparatami typu sztuczne łzy, żeby eliminować alergeny. Warto też robić chłodne okłady, które zmniejszają przekrwienie i obrzęk. W przypadku alergii na pyłki wskazane jest noszenie okularów ochronnych, zamykanie okien w samochodzie podczas jazdy, a po powrocie do domu mycie ciała i włosów, aby spłukać z siebie pyłki. Kiedy cierpimy na alergie wywoływane przez roztocza dobrze pomyśleć o likwidacji w swoim otoczeniu zasłon, dywanów, wykładzin. Trzeba też pamiętać o częstym wietrzeniu pomieszczeń, unikaniu stosowania klimatyzacji, ograniczeniu liczby zwierząt domowych.

Załóżmy, że stosujemy się do wszystkich tych zasad. Co jeśli wciąż nie wystarczą, żebyśmy poczuli się lepiej?

Wtedy w grę wchodzi leczenie farmakologiczne. W wielu wypadkach wystarczające jest stosowanie leków miejscowych w postaci kropli i maści. Lekarz może przepisać także preparaty przeciwhistaminowe, preparaty stabilizujące mastocyty, glikokortykostereoidy, niesterydowe leki przeciwzapalne, leki immunosupresyjne. Jeśli leczenie farmakologiczne nie wyeliminuje problemu, konieczne może okazać się leczenie zabiegowe, np. zabiegi chirurgiczne niwelujące zniekształcenia i pozapalne przerosty spojówki, krioterapia, ostrzykiwanie kortykosterydami zmian spojówkowych, zabiegi na rogówce – zabiegi laserowe, w ciężkich przypadkach keratoplastyka warstwowa, przeszczep rogówki.

Wygląda na to, że alergie z racji swojej skali, to temat rzeka…

Na zakończenie dodam dla pocieszenia, że chociaż prognozy wskazują, iż ten problem będzie narastał, chociażby z powodu stylu naszego życia, to możliwości leczenia też są coraz większe.

Lek. med. Mariola Bawer, specjalista okulistyki, szczególnie w zakresie leczenia wad wzroku i drobnych zabiegów chirurgicznych powiek oczu. W Centrum Okulistycznym Weiss Klinik zajmuje się diagnostyką i leczeniem wad wzroku i schorzeń oczu, diagnostyką i doborem soczewek kontaktowych oraz zabiegami chirurgicznymi na powiekach. Absolwentka wydziału zabrzańskiego Śląskiej Akademii Medycznej (1986). Doświadczenie zawodowe zdobywała m.in. w oddziałach okulistycznych Szpitala Wielospecjalistycznego i Szpitala Miejskiego nr 4 w Gliwicach. Nadal podnosi swoje kwalifikacje, uczestnicząc w kursach i zjazdach okulistycznych.